|
Nedir bu sulak alanlar?
Doğal ve yapay olarak sınıflandırmadan önce sulak alanların Dünya üzerinde kapsadığı yere değinelim. Dünya’nın %6 sı karalardan oluşur. Tropikal ve sub-tropikal bölgelerde bulunan karaların %56’sınını sulak alanlar kapsar. (Vymazal 1998)
Bu sulak alanlar da kendi içlerinde çeşitlilik gösterir. Kimisi yüzeysel sulardan uzak, yüksek kotlarda bulunur ve sadece yağışlarla beslenir. Bu tip sulak alanlar besince fakirdirler. Kimi sulak alanlar etrafı yükseltilerle çevrili düşük kotlardadırlar. Bu tip sulak alanlara sürekli olarak besin akışı vardır. En yaygın tipteki olanlar ise, yüzeysel sular ve yükseltiler arasında olanlardır. Okyanus vs gibi sularla oluşan gel-gitler aracılığı ile besin taşınımı gerçekleşir.
Tabii ki sulak alanların olmazsa olmazları: Bitkiler, toprak ve sudur. Çeşitli sulak alan bitkileri vardır. En çok rastlananları:
-Lemnaceae s.p(su mercimeği)
-Potamogetonaceae s.p(su sümbülü)
-Typha latifolia (büyük su kamışı)
-Phragmites australis (kamış)
-Carex s.p(ayakotu)
Yapay sulak alanlar için genellikle saz ve kamış tercih edilir. Sulak alan sistemlerin aktivitelerini toprak ve suyun çeşitli parametreleri (sıklığı, derinliği, akış sürekliliği, su seviyesindeki değişiklikler, yağışlar, buharlaşmalar, sızma vs) etkiler.
Atık sular, askıda katı maddeler, karbon, azot, fosfor, toksik organikler, metaller ve patojenler içerebilirler. İyi tasarlanmış bir yapay sulak sistemi askıda katı maddeler için tuzaktır ve bunları çökelterek giderimini yaparlar. Bu alanlar zaten temel olarak karbon giderimi için tasarlanmışlardır ve buradaki üretim ile karbon tüketimi yapılır. Üretilen organik maddeler mevsimsel olarak toprak yüzeyinde depolanır ve zaman içerisinde yeni toprak oluşumları meydana gelebilir. Yapay sistemlerin içerdiği mikrobiyolojik popülasyon, aktiviteleri ile çözünmüş olan karbonu ve azotu giderirler. Fosfor bitkiler tarafından kullanılır ve kalan fosfor toprak yüzeyinde birikir. Buradaki sistem ve arıtma gücü iyice incelenip hesaplandığında sisteme arıtılabilmesi için toksik maddeler de ilave edilebilir. Toksik madde arıtma kapasitesi ortam koşullarına bağlıdır. (pH, sıcaklık, besin miktarı vs)
Metallerin arıtımı bitkilerin metalleri tutması ile ve topraktaki elektrolitlere bağlı olarak çökeltim ile sağlanabilir. Özellikle çinko ve kurşun arıtımında yapay sulak sistemlerde %50 - %60 gibi yüksek verimlere ulaşılabilmektedir.
Suyun yüzeysel akışlı sulak alanlardan geçişi sırasında bakteri, virüs ve patojenler giderilirler. Patojenlerin nasıl giderildiği henüz tam olarak anlaşılamamış olsa da üzerinde çalışmalar devam etmektedir.
|